İngiltere’nin önde gelen gazetelerinden The Guardian’da Larry Elliott imzasıyla çıkan yazıda, “Gelişmiş ülkelerin ekonomik çöküş sürecinde birinci düşen domino taşının Sri Lanka yerine Türkiye olması bekleniyordu” sözlerine yer verildi.
Güney Asya ülkelerinden Sri Lanka’da açlık, yoksulluk ve berbat idareye karşı başlayan isyan Başbakan Mahinda Rajapaksa’yı götürse de dinmiyor. Rajapaksa’nın istifasıyla sonuçlanan aksiyonlar devam ederken İngiliz The Guardian gazetesinde Larry Elliott imzasıyla çıkan yazıda, “Gelişmiş ülkelerin ekonomik çöküş sürecinde birinci düşen domino taşının Sri Lanka yerine Türkiye olması bekleniyordu” denildi.
“Sri Lanka Global Borç Krizi Karşısında Düşen Birinci Domino Taşı Oldu” başlıklı kıymetlendirme yazısında ülkede ekonomik kriz nedeniyle haftalardır süren protestoların akabinde başbakan Rajapaksa’nın istifasının da halkın öfkesini dindiremediğine dikkat çekildi. Sri Lanka’nın ekonomik çöküşünü tamamladığı ve IMF ve Dünya Bankası’nın “kurtarma paketi hazırlama teşebbüslerinde bulunmalarına rağmen ülkenin daha da berbata gitmesinden” endişelendiği söz edildi.
Dünya genelinde gelişmekte olan ülkelerin pandemi, borç yükü ve besin ve akaryakıt fiyat artışının yarattığı krizle çaba ettiği belirtilen yazıda, bu ülkelerin sırayla ekonomik çöküşe sürüklendiği tabir edildi.
BİRİNCİ DÜŞEN TÜRKİYE OLACATI
Birleşmiş Milletler (BM) Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) bilgilerine nazaran, dünyada kelam konusu krizlerin en az birinden etkilenen toplam 107 ülkenin olduğu kaydedilen yazıda, ekonomik çöküş sürecinde “ilk düşen domino taşı”nın Türkiye olmasının beklenmesine rağmen, birinci taşın Sri Lanka olduğu belirtildi. Yazıda, “Türkiye, yıllık yüzde 70 enflasyon oranına rağmen hâlâ ayakta. Tehdit altında olan öteki ülkelerin tersine Türkiye kendi halkını besleyebiliyor” denildi.
Yazıda, hali hazırda borç krizi yaşayan gelişmekte olan ülkelerin, Ukrayna’daki savaşla birlikte krizi daha da derin hissetmeye başladığı belirtildi.
Yazının tam hali şöyle:
“Haftalar süren protestolar ve derinleşen krizin akabinde Sri Lanka Başbakanı Mahinda Rajapaksa istifa etti. Devletler için iflas sistemi yoktur lakin şayet olsaydı, Güney Asya ülkesi bunu kullanacak birinci ülke olurdu. IMF’den bir takım bu hafta Kolombo’da (Sri Lanka’nın başkenti) ülke yetkilileriyle güçlü ıslahat paketi ve finansal yardımı içeren bir ‘kurtarma’ paketi için görüşmelere başladı. Fakat IMF ve onun kardeş tertibi Dünya Bankası çok güzel biliyor ki, bu kriz bir ülkedeki yanlış idareden çok daha fazlası. Onlar, Sri Lanka’nın önümüzdeki felaketlerin habercisi olmasından korkuyorlar.
Dünya genelinde, düşük ve orta gelir kümesindeki ülkeler, üç boyutlu krizle çaba ediyor: Pandemi, borçlarında yaşanan artış ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin akabinde besin ve güç fiyatlarında yaşanan artış…
Dünya Bankası Lideri David Malpass, tertibin geçen ay düzenlenen bahar toplantısında telaşlarını şöyle lisana getirdi: “Gelişmekte olan ülkeler konusunda çok kaygılıyım. Onlar güç, gübre, besinin yanı sıra faiz oranlarındaki olası artışlarla karşı karşıya. Her biri onları zorluyor.
Birleşmiş Milletler, sorunun boyutlarını araştırıyor. Ticaret ve Gelişim Kolu’nun son raporuna nazaran 107 ülke yanda belirtilen üç şokun en az birisiyle karşı karşıya: Besin fiyatlarındaki artış, güç fiyatlarındaki artış, sıkı finansal durum. Üç şokun da mevcut olduğu 69 ülke bulunuyor. Bu ülkelerin 25’i Afrika’da, 25’i Asya ve Pasifik’te ve 19 tanesi de Latin Amerika ve Pasifik’te.
(Ekonomik açıdan) Zayıf olan ülkelerin listesi geniş ve çeşitli. IMF, Mısır ve Tunus, iki ülke de Rusya ve Ukrayna’dan kıymetli ölçüde buğday ithal ediyor ve güç ithalatında yaşanan artış nedeniyle güç kesintilere uygulamak zorunda kalan Pakistan ile diyaloglara başladı. Gana, Kenya, Güney Afrika ve Etiyopya’yı içeren Alt Sahra ülkeleri de sıkı bir formda takip ediliyor. Arjantin 45 milyar borcu dolarlık borcu için IMF ile yeni bir mutabakat imzaladı, El Salvador ve Peru üzere öbür Latin Amerika ülkeleri de risk altında.
“TÜRKİYE HALA AYAKTA”
Aylardır, Türkiye’nin düşen birinci domino taşı olacağına dair spekülasyonlar vardı lakin Türkiye yüzde 70’i bulan yıllık enflasyonu ve alışılmadık iktisat programına karşın hâlâ ayakta. Başka ülkelerin tersine, Türkiye kendi insanını hâlâ besleyebiliyor.
Globalleşme ve Kalkınma Stratejileri Kısmı Yöneticisi Richard Kozul Wright “Ülkelerin kendilerine mahsus sorunları var lakin şokların büyük bir kısmının bunlarla alakası yok. Pandemi ve savaşın bu ülkelerle alakası yoktu fakat borçlanmalarında büyük bir artışa neden oldu” diyor.
Dünya Bankası düşük gelir kümesindeki ülkelerin yüzde 60’nın Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin öncesinde borçlarını ödeme konusunda risk altında bulunduğunu açıklamıştı. Ukrayna’daki savaş, yatırımcıların yatırımcıların ABD dolarına yine dönmesini ve gelişmekte olan ülkelerin para ünitelerinin kıymet kaybetmesine neden oldu. ABD Merkez Bankası FED’in faizleri yükseltmesi sorunu büyüttü.
Gelişmekte olan ülkelerdeki krizler yeni değil lakin Kozul Wright’in da söylediği üzere, milletlerarası nizam, eli kulağında olan borç sorunu karşısında hazırlıksız yakalandı. Wright, “Sistem, sadece ülke ülke sıkıntılarla ilgilenebilir. Fakat bunlar sistem kaynaklı sorunlar ve şu anda onlarla gayret edebilecek sistematik yollar yok.”
Sri Lanka, Ukrayna’daki savaşın ekonomik sonuçlarına teslim olan birinci ülke. Fakat muhtemelen son olmayacak.”
Bir yanıt bırakın