Yerli süper iletken elektron hızlandırıcısı devreye girdi

TARLA Elektron Hızlandırıcısı Devreye Alma Töreni (Faz-1) Ankara Üniversitesi Gölbaşı Yerleşkesi’nde gerçekleştirildi. Tören kapsamında konuşan Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, Türk Hızlandırıcı ve Işınım Laboratuvarı‘nda (TARLA) devreye alınan elektron hızlandırıcısı sayesinde sağlıktan havacılığa, çevreden uzaya kadar pek çok alanda bilim ve mühendislik araştırmaları yapılacağını söyledi.

TARLA Elektron Hızlandırıcısı devreye girdi

Bakan Kacır, burada yaptığı konuşmada, Faz-1 20 Milyon Elektron Volt (MeV) demet hattıyla, yerli donanım ve yetkinlikleriyle Türkiye’nin süper iletken elektron hızlandırıcı teknolojisine sahip dünyadaki 4 ülke arasında yer almasını sağlayacağını söyledi.

Bilmeyenler için Türk Hızlandırıcı Işınım Laboratuvarı (TARLA), hızlandırıcı bilimi üzerine bilimsel ve teknik araştırmaları teşvik etmek, araştırmacılara ve endüstriye “son teknoloji” yetenekler sunan çok amaçlı ve çok disiplinli bir araştırma altyapısıdır.

TARLA’da, iki ışın çizgisi ve beş deneysel istasyonla donatılmış lineer elektron hızlandırıcı, 40 Milyon Elektron Volt’a (MeV) kadar kinetik enerjiye sahip bir elektron ışını üretiliyor. Bu ışın Serbest Elektron Lazer (SEL) ışık üretimi, Bremsstrahlung (gama radyasyon) ve ikincil parçacık deneyleri için kullanılıyor. Ayrıca, SEL ışığı, Pompa-Prob ve TUM sistemlerine entegre edilerek deneylerde de kullanılıyor. TARLA’nın ışık üretim yeteneği morötesinden orta-kızılötesine kadar ışık ve malzeme araştırmalarında yeni araştırma yolları açan geniş bir spektral yelpazeye yayılmakta.

Temelleri 2006 yılına dayanan TARLA, ilk elektron ışınını 2013 yılında üretmiş ve 2020 yılında Ulusal Araştırma Altyapısı olarak kabul edilmişti. Kurulumu ise Ankara Üniversitesi Gölbaşı Kampüsünde başlatılmıştı. 2023 yılında helyum soğutma sistemi başarı ile devreye alınırken bu yılın başlarında süper iletken hızlandırıcı kovuklarda yüksek güç RF şartlandırması başarı ile tamamlandı. Mart ayında ise enjektör RF kovukları çalıştırılarak elektron demeti ile yapılan testlerde başarıya ulaşıldı.

TARLA araştırma altyapısına bugüne kadar 35 milyon avro kaynak tahsis edildiğini belirten Bakan Kacır, tüm fazlar tamamlandığında elektron hızlandırıcısının parçacık fiziği, nükleer fizik, biyoteknoloji ve nanoteknoloji, genetik, malzeme, endüstri, metroloji, çevre, kimya, ilaç, maden, enerji, savunma, uzay, iletişim gibi pek çok alanda araştırma, eğitim ve uygulama imkanı tanıyacağını söyledi.

AR-GE çalışmaları hızlandırılacak

TARLA bünyesinde araştırmacıların halihazırda 2’si Avrupa Birliği (AB), 9’u da TÜBİTAK destekli olmak üzere 11 proje yürüttüğünün altını çizen Kacır, Ürdün’de yer alan ve Orta Doğu’nun sinkrotron tesisi barındıran ilk büyük uluslararası araştırma merkezi SESAME’de, Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumunca (TENMAK) sürdürülen projede, Türk x-ışını demet hattının üretim, kurulum ve ilk işletim sürecinin tamamının TARLA tarafından yürütüldüğünü dile getirdi.

Kacır aynı zamanda yürütülen öncül ve özgün AR-GE çalışmalarına hız kazandıracaklarının altını çizerken “Enerji hesaplamalarından güvenliğe pek çok alanda kamu, özel sektör ve üniversitelerimizle yürütülecek nitelikli projelerle, yayın ve patent sayılarımızı artıracağız. TARLA, bünyesindeki karakterizasyon, lazer, çevre ve biyoteknoloji laboratuvarıyla Türk bilimine katkı sağlamak için çalışmalarına devam edecek, kendi öz yeterliliğini sürdürebilir hale getirecek.” diye konuştu.