Genetiği değiştirilmiş domuz böbreği ilk kez bir insana nakledildi

Massachusetts General Hospital‘daki cerrahlar dünyada bir ilke imza atarak 62 yaşındaki bir hastaya genetiği değiştirilmiş domuz böbreği nakletti. Bu operasyonun organ nakline ihtiyaç duyan hastalara daha kolay ulaşılabilir organlar sağlama yolunda atılmış önemli bir adım olduğu belirtildi. Yaklaşık dört saat süren ameliyat 16 Mart’ta gerçekleşirken nakledilen böbreğin ise düzgün çalıştığı ve idrar üretimi gerçekleştirdiği açıklandı.

Organ naklinde tarihi bir eşik

Kronik böbrek hastalığının en yaygın nedenleri olan tip 2 diyabet ve yüksek tansiyonu bulunan 62 yaşındaki Richard (Rick) Slayman’in ameliyat sonrasında durumunun iyi olduğu ve yakında taburcu edilmesinin beklendiği belirtildi. Ameliyat aynı zamanda uygun insan donör organı sıkıntısı nedeniyle bilim insanlarının onlarca yıldır araştırdığı ksenotransplantasyon (hayvan organlarının insanlarda kullanılması) için gelinen son noktayı gösteriyor. Böbrek ise organ naklinde küresel olarak en çok ihtiyaç duyulan organ konumunda bulunuyor.

Bu nakil gerçekleştirilmiş olsa da domuz organlarının insan vücuduna nakledilmesinin önünde büyük bir engel var. Massachusetts General Hospital Organ Nakli Merkezi Direktörü Joren Madsen, yapmış olduğu açıklamada şu ifadelere yer verdi: “Kolay olsaydı şimdiye kadar çoktan yapmış olurduk ama değil. İnsan bağışıklık sistemi domuz organına inanılmaz derecede şiddetli tepki veriyor.”

Çözüm CRISPR olabilir

Araştırmacılar bağışıklık sisteminin reddetme olasılığını azaltmak için gen düzenleme teknolojisine yönelmeyi tercih etti. Ameliyatta kullanılan böbrek, eGenesis tarafından yetiştirilen bir donör domuzdan alındı. Şirketteki bilim insanları, zararlı domuz genlerinin çıkarılması ve bazı insan genlerinin eklenmesi de dahil olmak üzere domuza 69 genetik düzenleme yapmak için CRISPR-Cas9 teknolojisini kullandılar. Aynı şekilde CRISPR tekniği domuz genomunda bulunan ve insan alıcıyı enfekte edebilecek doğuştan gelen virüsleri etkisiz hale getirmek için kullanıldı.

Domuz böbrekleriyle birlikte bilim insanları ayrıca genleri düzenlenmiş domuz kalplerini insanlarda kullanmayı da araştırıyor. Şimdiye kadar domuz kalpleri iki insana nakledilmiş olsa da iki vakada da hastalar sadece birkaç ay yaşayabildi.

Bununla birlikte Slayman’a 2018 yılında hastanede böbrek nakli yapılmış, ancak başarısızlık belirtileri görülmesi üzerine geçen yıl tekrar diyalize girmek zorunda kalmıştı. Ancak diyaliz komplikasyonlara neden oldu; hastanın kan damarları pıhtılaşıyor ve iflas ediyordu. Bu noktada Slayman’ın doktorları ona domuz böbreği naklini önerdi. Normal şartlarda bu tip bir önerinin kabul edilmesi mümkün değil ancak ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) bu tip özel, yaşamı tehdit eden ve başka bir seçeneğin olamadığı durumlarda deneyse tedavinin kullanılmasın “merhametli kullanım” izin verebiliyor.

Nakil sonucunda Slayman’ın durumu iyi ve böbrek çalışıyor olsa da uzun vadeli sonuçlar henüz belli değil. Bilim insanları tahminde bulunmanın zor olduğu, çok fazla bilinmeyen faktörün olduğunu ve bunun ilk defa yapıldığını aktarıyor. Ameliyat ve prosedür, Slayman’ın tekrar diyalize girmesi gerekmiyorsa ameliyat başarılı sayılacak. Ekip, domuz böbreğinin Slayman’ın sağlığını iyileştirmesini ve bağışlanan başka bir insan böbreği alması için ona zaman kazandırmasını umuyor. eGenesis tarafından daha önce yapılan klinik öncesi testlerde böbreğin iki yıldan fazla bir süre normal şekilde çalıştığı görülmüştü.